Осы тұста екі ғасыр бұрын европаның газеттерін шулатқан, Адольф Шлагинтвейттің басын көріп қайтқан, Қашғарға барған тұңғыш саяхатшы Шоқан Уалиханов пен Қазақтың Жаяу Мұсасы екі үш күн бас түйістіріп, сұхбаттасқан жер. Бұлар тағдырлас еді. Бірі - осының аз- ақ алдында Ерденнің байлығынан жапа шексе, бірі Шорман баласының жуандығынан өмір бойы қорлық көрген. Бірі- өз басында еркі жоқ, жалдамалы солдат болса, екіншісі- көкрегі арман мұңға толы офицер. Қысқасы, бірі - сахара атанған өлкенің басы білім мен қиялға толы шерлі перзенті еді де, бірі - сол дала атанған Арқаның көкрегі ыза мен кекке, жалын мен құсаға батқан тентек ұлы еді.
Шоқан мен Жаяу Мұса.Киелі Айша бибі мазарында.
Патша армиясы Әулиеатаны алған күннің ертесінде Айша бибі ескерткіші тұрған биікке келіп шатыр тікті.
Басқасын былай қойғанда, осы ескерткіш түбінде талайлардың кездесіп, талайдың ажырасқанын кім білсін. Сол көптің бірі Шоқан, бірі Мұса. Екеуі туйедей құрдас.
Мұса кешегі ұрыста басын жаралап алды, маңдайын ақ шүберекпен таңып алған. Шоқанмен осы жерде құшақтасып, төсіне төс соғысып сүйісті. Айша бибі мұнарасында отырған қос сұңқардай осы ескерткіш түбінде сыр шертті. Арқаның қос аруы, ерке сұлуы - Көкшетау мен Баян тау болса, бірі- сол Көкшенің қыран қанатты түлегі.
Біз 2016 жылдың күзін шығарып салудамыз, қызымызбен естелік сурретке түсіп қалдық.
Мұнда бір тылсым бар, қандай дейсіздерме!? Ақ қайыңдармен, теректегі жапырақтар сөйлейтін тәрізді, (топыраққа көмулі, бабалардан нәр алған, сан мың ағаштың миллион жапырақтары жеңіл ескен желмен бірге тарихтан сыр төгіп тұр, қайыңдар
қимастықпен қарайды).
Лязат Мырзаш